در حافظه اخیر خود، دقیقا این پدیده را به چشم دیده‌ایم، و آن بهار عربی است. نیاز است کامل درک کنیم در بهار عربی چه اتفاقی افتاد چون این دقیقا موردی از اعتراض گسترده بود که چنان سریع تکثیر شد و گسترش یافت که مقامات از کنترل آن ناتوان شدند.
چرا این اتفاق در سال ۲۰۱۱ افتاد، در حالی که پیش از آن هرگز اتفاق نیفتاده بود؟ همان حکومت‌های دیکتاتوری در سراسر خاورمیانه، در ۱۹۸۰، ۱۹۹۰ و دهه ۲۰۰ وجود داشتند. فقط در سال ۲۰۱۱ این اتفاق افتاد و به نظر می‌رسد دلیل آن این بود که تغییری در فناوری خصوصا فناوری بین جوانان شهری به وجود آمد، و آن هم رسانه‌های اجتماعی[۱] بود.
چه کسانی نخستین بار از این رسانه‌های اجتماعی استفاده کردند؟ آنها جوانان بودند. چه کسانی کادر تشکیل‌دهنده این حکومت‌های پلیسی سرکوبگر بودند؟ آنها افراد در سنین بالا مانند من هستند. برای آدم‌های سن بالا مانند من مدتی طول می‌کشد تا با رسانه‌های اجتماعی آشنا شوند و بفهمند چی به چی هست. اول از همه افراد جوان وارد آن شدند. بنابراین آنچه انجام شد اساسا چیزی مانند این بود که برای جوانان ممکن بود خیلی سریع با هم ارتباط برقرار کنند و هماهنگ شوند به طوری که بدانند ما می‌توانیم به یک گروه بزرگ تبدیل شویم قبل از اینکه نیروهای سرکوبگر بتوانند واکنش نشان دهند.
بنابراین آن فرایندهایی که برای همه به جز خیلی شجاع‌ها واقعا خیلی خطرناک بود تا در اعتراضات شرکت کنند اکنون به حد کافی ایمن شده است که تجمع کنند و بیشتر و بیشتر شوند.
و این اتفاق در سراسر جهان عرب افتاد. اما واقعیت اینست که نخستین استفاده از رسانه‌های اجتماعی در یک قلمرو سیاسی در بهار عربی نبود بلکه در انتخابات ۹/۲۰۰۸ باراک اوباما بود جایی که نوآوری بزرگ وی استفاده از رسانه اجتماعی فناورانه جدید بود.
و چند سالی زمان برد تا در قالب سیاسی به جهان عرب گسترش یابد. آیا این وضعیت دائمی است؟ خیلی خوب است که چنین باشد اما این‌گونه فکر نمی‌کنم چون حکومت‌های سرکوبگر خیلی زرنگ و حواس جمع شده‌اند. آنها به چشم دیدند چه اتفافی افتاد و اینک واکنش نشان می‌دهند، رسانه‌های اجتماعی را زیر نظر می‌گیرند. آنها سعی در کنترل رسانه‌های اجتماعی دارند و بنابراین رسانه‌های اجتماعی به جای اینکه تغییری دایمی در اوضاع و احوال باشد به نظر یک پنجره موقت برای اعتراض سیاسی است.
- دوره آموزشی «از فقر به ثروت؛ فهم توسعۀ اقتصادی»
- مدرس: پل کولیر -دانشگاه آکسفورد
- برگردان به فارسی: مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه جهاد دانشگاهی
- مترجم: جعفر خیرخواهان
- تدوینگر کلیپ: حسین خداپرست
پانوشت:
- [۱] Social media تارنماها و اپلیکیش نهایی که کاربران را قادر به خلق و اشتراک گذاری محتوا یا مشارکت در شبکه سازی اجتماعی می‌کند.
